หมึกสายวงน้ำเงิน (Hapalochlaena maculosa) อยู่ในกลุ่ม หมึกยักษ์ หรือ หมึกสาย หมึกสายวงน้ำเงิน เป็นสัตว์ที่มีนิสัยรักสันโดษ รักสงบ ไม่คบค้าสมาคมกับสัตว์อื่นมากนัก ลักษณะสำคัญของหมึกชนิดนี้คือ สีสันตามลำตัวเป็นจุดวงกลมคล้ายวงแหวนสีน้ำเงิน หรือม่วง วงแหวนสีน้ำเงินจะเห็นได้ชัดเจนอยู่บนลำตัว ซึ่งสามารถเรืองแสงได้เมื่อถูกคุกคาม
หมึกบลูริง หรือหมึกสายวงสีน้ำเงิน (Blue-ringed Octopus: Hapalochlaena spp) สามารถพบได้ทั้งในทะเลอ่าวไทย และทะเลฝั่งอันดามัน โดยหมึกบลูริงจะมีลักษณะลำตัวขนาดเล็ก มีลายวงแหวนสีฟ้าสะท้อนแสงเล็กๆ กระจายอยู่ตามลำตัวและหนวด ตัวเต็มวัยมีขนาด 4-5 เซนติเมตร และหนวดยาวประมาณ 15 เซนติเมตร อาศัยอยู่ตามซอกหินและชอบหลบซ่อนตัวอยู่ในทรายใต้ท้องทะเล เคลื่อนที่โดยการใช้หนวดเดินจะไม่ใช้การพ่นน้ำเพื่อพุ่งตัวในการเคลื่อนที่เหมือนหมึกกล้วย
พิษของหมึกบลูริงหรือหมึกสายสีน้ำเงินมีชื่อว่า Maculotoxin (มาคูโลทอกซิน) ซึ่งมีลักษณะคล้ายกับพิษของปลาปักเป้าที่มีชื่อว่า Tetrodotoxin (เทโทรโดทอกซิน) สามารถพบพิษนี้ได้ในต่อมน้ำลาย (Salivary gland) ปาก หนวด ลำไส้ และต่อมหมึก พิษชนิดนี้จะทำลายระบบประสาททำให้ไม่สามารถเคลื่อนไหวได้ และทำให้เหยื่อตายหรือเป็นอัมพาต ผู้ที่ถูกหมึกบลูริงกัดเปรียบเหมือนการฉีดยาพิษเข้าเส้นเลือดโดยตรง โดยพิษจะออกฤทธิ์อย่างรวดเร็ว และเร็วกว่าพิษจากปลาปักเป้า อาการเริ่มแรกของผู้ที่ถูกกัดหรือกินหมึกบลูริงเข้าไปจะมีอาการคลื่นไส้ ตาพร่าเลือน มองไม่เห็น ประสาทสัมผัสไม่ทำงาน พูดหรือกลืนน้ำลายไม่ได้ จากนั้นจะเป็นอัมพาตและหยุดหายใจเนื่องจากสมองขาดออกซิเจน หากไม่ได้รับการช่วยเหลืออย่างทันท่วงทีจะทำให้ตายในที่สุด

 โดยทั่วไปแล้ว ทุกคนมักคิดว่าการป้องกันตัวของหมึกนั้น จะใช้เพียงการพ่นหมึกเท่านั้น แท้จริงแล้ว การป้องกันตัวอีกอย่างของหมึก คือการกัด ซึ่งหมึกชนิดนี้จะสะสมพิษไว้ที่ต่อมพิษ พิษชนิดนี้เรียกว่า Tetrodotoxin (TTX) เป็นพิษชนิดเดียวกัน ที่พบในปลาปักเป้าและแมงดาทะเล

ถ้าบังเอิญโดนหมึกสายวงน้ำเงินกัด หรือได้รับพิษโดยการบริโภคเข้าไป ถึงแม้ว่าหมึกจะผ่านการปรุงอาหารที่ใช้เวลานาน และอุณหภูมิที่สูงมากก็ตาม แต่ก็ไม่สามรถทำลายพิษ Tetrodotoxin ได้ เมื่อพิษจะเข้าสู่ร่างกาย ก็จะระงับสัญญาณประสาททั่วร่างกาย ทำให้เกิดอาการกล้ามเนื้อชา อาจมีอาการคลื่นไส้สูญเสียการมองเห็น สูญเสียความรู้สึกร่วมด้วย และในที่สุดกล้ามเนื้อจะเป็นอัมพาต ซึ่งหมายถึงกล้ามเนื้อหัวใจด้วยเช่นกัน นำไปสู่การหยุดเต้นของหัวใจ และเสียชีวิตในที่สุด

ตอนนี้ยังไม่มียาแก้พิษ Tetrodotoxin มีวิธีการเดียวจะยื้อชีวิตผู้ที่ได้รับพิษได้ ก็คือ ผู้ที่ได้รับพิษจะต้องได้รับการช่วยหายใจด้วยเครื่องช่วยหายใจในทันทีทันใด ซึ่งเป็นไปได้ยากมากในสถานการณ์จริง แต่จะเป็นการดีที่สุดถ้าเราป้องกัน โดยควรหลีกเลี่ยงเมื่อพบเห็นพวกมันในธรรมชาติ และการเพิ่มความระมัดระวังในการเลือกซื้อหมึกมาบริโภค หากพบเห็นหมึกสายวงน้ำเงินในแผงอาหารสด ควรรีบแจ้งผู้ขายหรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อป้องกันการบริโภคอย่างรู้เท่าไม่ถึงการณ์

จัดทำโดย นักวิชาการประมงปฎิบัติการ

ศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งทะเลอันดามันตอนบน

เอกสารอ้างอิง

  • คลังความรู้ทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง  กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
  • องค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์วิจัยและนวัตกรรม