หอยสังข์

เป็นหอยที่เรามักใช้ในงานมงคลเช่น รดนำสังข์ในพิธีมงคลสมรส หรือใช้เป่า ใช้ในงานพระราชพิธี รวมถึงงานสมโภชและงานพิธีมงคลอื่น ๆ รวมถึงมีการนำไปใช้ทำเป็นเครื่องประดับ

หอยสังข์ที่ใช้มีชื่อสามัญว่า Valambari shank หรือ Great Indian Chank มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Turbinella pyrum เป็นหอยฝาเดียวในวงศ์ Turbinellidae

การถือเอาสังข์เป็นมงคลเกิดจากตำนานซึ่งเล่าว่า เมื่อครั้งที่พระอิศวรสร้างเขาพระสุเมรุ ทรงได้แต่งตั้งให้พระพรหมธาดามีตำแหน่งใหญ่กว่าพหรมอื่นจึงเป็นที่อิจฉาของพรหมองค์อื่น ต่อมาพระพรหมองค์หนึ่งเกิดจิตริษยาแล้วลงมาเกิดบนโลก ชื่อสังขอสูร อาศัยอยู่ใต้มหาสมุทรเชิงเขาพระสุเมรุคอยจ้องทำร้ายพระพรหมธาดา

วันหนึ่งพระพรหมธาดาเตรียมคัมภีร์พระเวท พระธรรมศาสตร์มาเพื่อถวายพระอิศวรไว้สำหรับโลก แต่เกิดร้อนแล้วลงไปอาบน้ำ โดยวางคัมภีร์ไว้ที่ริมฝั่ง สังขอสูรจึงไปขโมยคัมภีร์แล้วกลืนลงไว้ในท้อง พระอิศวรจึงให้พระนารายณ์อวตารลงไปสู้กับสังขอสูร เมื่อพระนารายณ์ชนะสังขอสูรจึงใช้มือขวายื่นลงไปในปากสังขอสูรแล้วล้วงเอาคัมภีร์ออกมาแล้วสังหารสังขอสูร ดังนั้นหาเราสังเกตที่ปากของหอยสังข์จะพบว่ามีรอยเหมือนนิ้วมือที่ปากหอยสังข์ซึ่งเชื่อว่าเป็นรอยนิ้วมือของพระนารายณ์

ที่เราถือกันว่าหอยสังข์เป็นมงคลเกิดจากพระนารายณ์เคยใช้มือล้วงลงไปในหอยสังข์จนเกิดรอยนิ้วมือปรากฏอยู่และในท้องหอยสังก็เคยเป็นที่อยู่ของคัมภีร์พระเวทอีกทั้งหอยสังข์เองก็จุติมาจากพรหม ดังนั้นจึงถือได้ว่าหอยสังข์เป็นมงคลบุคคลใดจะทำการมงคล ให้เอาสังข์ไปเป่าให้ยินเสียงไปถึงสถานที่ใดก็เป็นอุดมมงคลจน      สุุดเสียงสังข์นั้น

 

ภาพที่1 หอยสังข์ และรอยนิ้วมือพระนารายณ์

ที่มาภาพ: ดัดแปลงจาก

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5a/%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%B5%E0%B4%BE%E0%B4%B0%E0%B4%AE%E0%B4%BF%E0%B4%B2%E0%B5%8D%E0%B4%B2%E0%B4%BE%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%A4_%E0%B4%B5%E0%B5%86%E0%B4%B3%E0%B5%81%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%A4_%E0%B4%B6%E0%B4%82%E0%B4%96%E0%B5%8D.jpg

หอยสังข์ที่เป็นมงคลใช้ทำพิธีเรียกว่าพระมหาสังข์เป็นหอยสังข์ที่หายากมากโดยจะเป็นหอยสังที่มีเปลือกเป็นเกลียวเวียนทางขวา ส่วนหอยสังข์ทั่วไปจะมีเปลือกเป็นเกลียวเวียนทางซ้าย

ภาพที่2 เปลือกหอยสังข์เวียนขวา(ภาพซ้ายมือ) และเปลือหอยสังข์เวียนซ้าย (ภาพขวามือ)

ที่มาภาพ: ดัดแปลงจากสุชาติ อุปถัมภ์ และคณะ, 2538 อ้างอิงโดยhttp://digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/56920154.pdf

เราสามารถสังเกตว่าเปลือกหอยเวียนซ้ายหรือเวียนขวาได้โดยนำจุกของเปลือกหอยไว้ด้านบนหากช่องเปิดของหอยอยู่ด้านขวาของตัวหอยแสดงว่าเป็นเปลือกหอยเวียนขวา และถ้าช่องเปิดอยู่ด้ายซ้ายมือของตัวหอยเป็นหอยเวียนซ้าย หากไปเที่ยวและมีเปลือกหอยวางขายลองสังเกตดูเผื่ออาจจะได้พบกับพระมหาสังข์

 

เอกสารอ้างอิง

https://th.wikipedia.org/wik/หอยสังข์

https://impact-catering.com/th/บทความ/พิธีรดน้ำสังข์-หรือ-พิธีหลั่งน้ำพระพุทธมนต์และประสาทพร/x9

https://th.wikipedia.org/wiki/สังข์รดน้ำ

https://www.silpa-mag.com/culture/article_13277

http://digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/56920154.pdf