ไฟลัมอาร์โทรโปดา (Phylum Arthropoda)

สัตว์ในไฟลัมอาร์โทรโปดา (Phylum Arthropoda) เป็นกลุ่มสัตว์ที่มีลำตัวแบ่งเป็นข้อปล้องชัดเจน แบ่งเป็นสามส่วนหลัก คือ ส่วนหัว ส่วนอก และส่วนท้อง ลำตัวภายนอกมีเปลือกแข็งที่ทำจากสารไคติน (chitin) ซึ่งทำหน้าที่เป็นโครงร่างแข็งภายนอก และต้องมีการลอกคราบเพื่อการเจริญเติบโต

สัตว์ในกลุ่มนี้สามารถพบได้ในสิ่งแวดล้อมหลากหลายรูปแบบ ทั้งในทะเล น้ำจืด และบนบก เป็นกลุ่มที่มีจำนวนสมาชิกมากที่สุดในโลก โดยเฉพาะในระบบนิเวศทางทะเล สัตว์หลายชนิดในกลุ่มนี้มีบทบาททั้งในด้านนิเวศวิทยาและเศรษฐกิจ โดยเฉพาะในฐานะเป็นแหล่งอาหารของมนุษย์

ลักษณะสำคัญของสัตว์ในไฟลัมนี้ ได้แก่

• ลำตัวแบ่งเป็นข้อปล้องชัดเจน มักประกอบด้วยส่วนหัว ส่วนอก และส่วนท้อง

• มีโครงร่างแข็งภายนอก (exoskeleton) ที่ประกอบด้วยสารไคติน ซึ่งช่วยปกป้องอวัยวะภายในและเป็นโครงค้ำจุน

• มีขาหรืออวัยวะอื่นที่ยื่นออกจากลำตัวเป็นปล้อง ๆ

• มีระบบประสาทและระบบไหลเวียนเลือดแบบเปิด

• ต้องลอกคราบเพื่อให้เจริญเติบโต โดยเฉพาะในวัยอ่อนที่ยังมีการเปลี่ยนรูปร่างอย่างต่อเนื่อง

สัตว์ในกลุ่มนี้มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งต่อระบบนิเวศ เช่น

• เป็นผู้บริโภคระดับต่าง ๆ ทั้งผู้บริโภคพืช ซากอินทรียวัตถุ หรือแม้แต่สัตว์อื่น

• เป็นอาหารของสัตว์ทะเลขนาดใหญ่ เช่น ปลากะพง โลมา และเต่าทะเล

• มีบทบาทในกระบวนการย่อยสลายและหมุนเวียนธาตุอาหารในธรรมชาติ

สัตว์ทะเลในกลุ่มอาร์โทรโปดา เช่น

• กุ้งทะเลหลากหลายชนิด เช่น กุ้งแชบ๊วย (Metapenaeus spp.) ที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ

• ปูมะพร้าว ซึ่งสามารถอาศัยทั้งบนบกและใกล้ทะเลได้

• แมงดาทะเล เช่น แมงดาหางเหลี่ยม (Tachypleus gigas) ที่มีการศึกษาด้านชีวการแพทย์และการอนุรักษ์

แม้ว่าสัตว์ในกลุ่มนี้จะมีจำนวนมากและพบได้ทั่วไป แต่บางชนิดเริ่มมีแนวโน้มลดลงจากการจับมากเกินไป การทำลายถิ่นอาศัย และผลกระทบจากมลพิษทางทะเล จึงจำเป็นต้องมีการอนุรักษ์อย่างเหมาะสม เช่น

• การควบคุมการจับสัตว์น้ำในฤดูวางไข่

• การฟื้นฟูพื้นที่ชุ่มน้ำและแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำ

• การให้ความรู้แก่ชุมชนเกี่ยวกับบทบาทของสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังในระบบนิเวศ

จัดทำโดย

นักวิชาการประมงปฏิบัติการ
ศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งทะเลอันดามันตอนบน

---

เอกสารอ้างอิง

• สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

• กองสารสนเทศและเทคโนโลยีการสำรวจทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง