รู้จัก “แมงกะพรุน” ตัวร้ายและตัวอร่อย

เปิดโลก “แมงกะพรุน” ความสวยงามแห่งท้องทะเล: รู้จักสายพันธุ์ วิธีรับประทาน และการปฐมพยาบาลที่ถูกวิธี

บทนำ: แมงกะพรุน (Jellyfish) สิ่งมีชีวิตโปร่งแสงที่ล่องลอยอยู่ในมหาสมุทรมาอย่างยาวนาน นอกจากความสวยงามที่ดึงดูดสายตาแล้ว สัตว์น้ำชนิดนี้ยังมีเรื่องราวที่น่าสนใจอีกมากมาย ทั้งความอันตรายที่ต้องระวัง และประโยชน์ทางเศรษฐกิจที่หลายคนอาจยังไม่เคยรู้ วันนี้ Phuket Aquarium จะพาไปทำความรู้จักกับพวกมันให้ลึกซึ้งยิ่งขึ้นครับ

1. แมงกะพรุนไม่ได้เหมือนกันทุกชนิด (Classification)

ในทางวิทยาศาสตร์ แมงกะพรุนถูกจัดแบ่งออกเป็นกลุ่มต่างๆ ตามลักษณะรูปร่างและพิษภัย โดยกลุ่มที่มักพบเห็นและควรรู้จัก ได้แก่:

• แมงกะพรุนกล่อง (Cubozoa):

  • ลักษณะ: รูปร่างคล้ายกล่องสี่เหลี่ยม (Box shape) มีหนวดยาว

  • ความอันตราย: ระดับสูง (DANGER) มีพิษร้ายแรงมาก มีรายงานผู้เสียชีวิตจากการสัมผัสแมงกะพรุนชนิดนี้

• แมงกะพรุนไฟ (Scyphozoa):

  • ลักษณะ: รูปร่างคล้ายร่ม (Umbrella shape) สีสันสวยงามแต่แฝงด้วยพิษที่ทำให้เกิดแผลไหม้

• แมงกะพรุนหมวกเจ็ก / แมงกะพรุนหัวขวด (Hydrozoa):

  • ลักษณะ: รูปร่างคล้ายหมวกนักรบโบราณหรือเรือใบ (เช่น แมงกะพรุนไฟเรือรบโปรตุเกส) มักลอยอยู่ผิวน้ำ

2. แมงกะพรุนที่ทานได้: สัตว์เศรษฐกิจคู่ครัวไทย

แมงกะพรุนไม่ได้มีพิษร้ายเสมอไป หลายชนิดจัดอยู่ในกลุ่ม Scyphozoa ที่สามารถนำมาบริโภคและแปรรูปเป็นอาหารจานโปรดได้ โดยสายพันธุ์ที่นิยมบริโภค ได้แก่:

• แมงกะพรุนหอม (Mastigias sp.)

• แมงกะพรุนหนัง (Rhopilema hispidum)

• แมงกะพรุนลอดช่อง (Lobonema smithii)

ชาวประมงจะจับแมงกะพรุนเหล่านี้มาผ่านกระบวนการดองเกลือหรือตากแห้ง กลายเป็นวัตถุดิบในเมนูยอดฮิตอย่าง “ยำแมงกะพรุนน้ำมันงา” หรือใส่ใน “เย็นตาโฟ” และ “ลวกจิ้ม” ที่เราคุ้นเคยกันนั่นเอง

3. วิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้น (First Aid): เมื่อสงสัยว่าสัมผัสแมงกะพรุนพิษ

หากเกิดอุบัติเหตุสัมผัสแมงกะพรุนหรือสงสัยว่าโดนแมงกะพรุนพิษ การปฐมพยาบาลที่ “ถูกต้อง” และ “รวดเร็ว” เป็นสิ่งสำคัญที่สุดเพื่อลดความรุนแรงของบาดแผล

✅ สิ่งที่ควรทำ (Do):

• ราดด้วยน้ำส้มสายชู (Vinegar): ให้ราดบริเวณที่สัมผัสอย่างต่อเนื่องนาน 30 วินาที (เป็นวิธีที่ดีที่สุดในการยับยั้งพิษ)

• ใช้น้ำทะเล: หากไม่มีน้ำส้มสายชู ให้ใช้น้ำทะเลล้างเศษหนวดออก

• ผักบุ้งทะเล: ภูมิปัญญาชาวบ้านที่ใช้บรรเทาอาการได้ในเบื้องต้น

❌ สิ่งที่ห้ามทำเด็ดขาด (Don’t):

• ❌ ห้าม ใช้น้ำจืดล้าง (จะกระตุ้นให้เข็มพิษทำงานมากขึ้น)

• ❌ ห้าม ใช้เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ หรือน้ำอัดลม

• ❌ ห้าม ใช้น้ำมะนาว

• ❌ ห้าม ใช้เกลือทา

• ❌ ห้าม ใช้น้ำปัสสาวะราดแผล

ข้อควรระวัง: หากผู้ป่วยมีอาการแพ้รุนแรง แน่นหน้าอก หรือหายใจไม่ออก ให้รีบนำส่งโรงพยาบาลทันที

บทสรุป: ทะเลไทยมีความสวยงามแต่ก็มีความเสี่ยงที่ต้องระวัง การมีความรู้เรื่องแมงกะพรุนและการปฐมพยาบาลที่ถูกต้องจะช่วยให้ทุกท่านท่องเที่ยวทะเลได้อย่างปลอดภัยและมีความสุขครับ

พบกับความมหัศจรรย์ของโลกใต้น้ำและเรียนรู้เรื่องราวของสัตว์ทะเลเพิ่มเติมได้ที่ Phuket Aquarium